Foto: Wolf Bram 26 mei 2024, copyright Otje

Het verhaal van Bram en de terugkeer van de wolf op de Utrechtse Heuvelrug

Sinds 2023 is de wolf na 150 jaar terug in de provincie Utrecht. Wat een comeback! De Utrechtse Heuvelrug maakte namelijk kennis met Bram (officieel GW3237m). Een jonge, nieuwsgierige en stoutmoedige wolf die meteen de provincie op stelten zette en in 2024 een mediastorm veroorzaakte. In dit artikel vind je een tijdlijn van gebeurtenissen, de fouten in de monitoring, een overzicht van incidenten en misverstanden, en een vooruitblik op wat 2025 mogelijk brengt. Dat laatste wordt nog spannend: want met wolven weet je het maar nooit; zelfs de meest doorgewinterde wolvenkenners staan vaak voor raadselen.

De terugkeer van de wolf

Na een afwezigheid van 150 jaar is de wolf sinds 2023 weer gevestigd in de provincie Utrecht. De terugkomst van deze toppredator zorgt voor veel discussie en emotie. Terwijl sommige mensen zich zorgen maken over veiligheid, zien anderen het als belangrijk onderdeel van natuurherstel.

De ‘solitaire’ wolf die helemaal niet Duits en solitair bleek te zijn

Bram’s entree en gedrag

2023 – Eerste waarnemingen:

De eerste signalementen van een wolf op de Utrechtse Heuvelrug dateren van begin 2023. En Wolven in Utrecht was getuige.

Via wildcamera’s en DNA-sporen werd vastgesteld dat er een jonge mannelijke wolf (Bram) was in de omgeving van Leusden, Woudenberg, Leersum en Austerlitz. Er werd ook geregeld een tweede wolf (van Duitse afkomst) waargenomen.

In de periode februari tot juni 2023 hing Bram geregeld rond bij de hondenlosloopgebieden in Amerongen, Austerlitz, Doorn en Zeist.

Wolven zijn sociale en intelligente dieren en zien in honden soortgenoten. Bram maakte vooral speelbewegingen en benaderde soms honden, zonder agressief te zijn. De provincie Utrecht gaf als verklaring dat Bram mogelijk te jong uit zijn roedel was gevallen en behoefte had aan contact. De conclusie luidde: Bram was eenzaam.

De provincie Utrecht was na een paar maanden niet meer gecharmeerd van dit olijke gedrag van Bram, en vroeg dezelfde zomer de eerste vergunning aan om hem te vangen en zenderen. Wolf Bram werd bijna dagelijks gezien, vooral rond Soest, Zeist en op de Utrechtse Heuvelrug. De maat was vol voor de provincie toen een hond in juni 2023 in een losloopgebied uithaalde naar Bram en hij terug snauwde. Er is daarbij niet gebeten.

Er waren in feite geen incidenten, maar de provincie was van mening dat wolf Bram te dichtbij mensen kwam en de situatie mogelijk kon escaleren.

In juli 2023 rolde de provincie Utrecht daarom het wolvenplan uit: met onder meer het monitoren van de wolf, met hulp van vrijwilligers en camera’s, en het vangen en zenderen van de wolf.

Bram leek direct als bij toverslag verdwenen: het zenderen lukte niet. Want van juli 2023 tot het voorjaar van 2024 was er van hem taal noch teken. De provincie stond voor een raadsel, maar vermoedde dat hij een partner had gevonden in een wolvin die op 13 december 2023 werd doodgereden bij Leusden. Animal Rights verzocht de provincie het hele zenderproject stil te leggen.

Fouten in monitoring:

Bij het monitoren van de verspreiding van de wolf worden verschillende methoden gebruikt, zoals wildcamera’s, DNA-onderzoek (uitwerpselen, prooiresten) en sporenanalyse. En daarin werden fouten gemaakt:

• In 2023 ging men er vanuit dat Bram de Duitse wolf GW3425m was. Deze wolf is een nakomeling van de Flechtinger Höhenzug roedel uit Duitsland. Dat bleek later onjuist. Bram is wolf GW3237m.
• Daarna ging men ervan uit dat de vader van de roedel van de Utrechtse Heuvelrug wolf GW3425m was. Dat bleek later ook onjuist. GW3425m was de vader van de roedel van Gelderse Vallei.
• Via een wonderlijke omweg werd aan Bram ineens de genetische code GW3237m toegekend en ging men er tot oktober 2024 vanuit dat Bram een solitaire wolf was die op zoek was naar een partner. Ook dat bleek niet waar. Bram is de vader van de welpen van de roedel van de Utrechtse Heuvelrug.
  

De commotie in 2024: Incidenten en misverstanden

Voorjaar en zomer 2024

Vermeende incidenten:
In het voorjaar en de zomer van 2024 werd de Utrechtse Heuvelrug internationaal nieuws. De provincie bleek het podium te zijn van een toneelstuk uit het genre ‘absurdisme’. Plaats van handelingen: privé landgoed Den Treek. In de nieuwsorkaan die volgde werd er bericht dat:

• Een dwergpoedel naast een mevrouw op een bankje was ‘gekidnapt’ door een wolf.
• Een meisje van de BSO Vrijland was gebeten door een wolf.
• Een kind omver gelopen was door een wolf.
• Een hond in het losloopgebied was gebeten door een wolf.
• Hardlopers en ruiters gevolgd waren.
• Er tien wolven en twee nesten waren, met welpen die als probleemwolf werden geboren.
• De situatie met de wolven in Utrecht levensgevaarlijk was.
• Je bijna struikelde over de mensen- en hondenachternazittende wolven.
• Wolven kleine kinderen mogelijk als prooi testten.
• Een scholier van het Van Lodenstein College omsingeld zou zijn door een roedel wolven.

Wat is bevestigd?

• Bram was terug! Alsof hij nooit was weggeweest. Er werd DNA van hem gevonden.
• Het enige harde bewijs van een ‘incident’ is dat in het hondenlosloopgebied bij Austerlitz een meisje omver werd gelopen doordat Bram op een hond afrende. DNA-onderzoek op de kleding van het meisje wees op de aanwezigheid van wolven-DNA, afkomstig van GW3237m (Bram).
• Bram is inderdaad op talloze foto’s en video’s te zien rond Austerlitz en Den Treek, soms nog net niet breed grijnzend. Bijna alle interacties waren vooral hondgericht, niet mensgericht. Er was sprake van nieuwsgierig gedrag, maar niet van een probleemwolf.
• En er was een ouderpaar met vijf welpen. Meer wolven waren er niet.

Bewijzen andere incidenten

• Er is geen enkel bewijs dat er een dwergpoedel is meegenomen en opgegeten door wolven. Er zijn geen sporen en getuigen. Het incident is nog altijd spraakmakend. Lees er meer over in het artikel: Eigenaresse van door ‘wolven opgegeten’ dwergpoedel Louie werkt voor Mirjam Sterk
• Het meisje is niet gebeten, maar heeft verwondingen van vermoedelijk een val in braamstruiken. Naast wolvendeskundigen ziet ook Nederlands meest vooraanstaande patholoog Frank van de Goot geen bijtwond. Het is officieel een raadsel wat er precies is gebeurd. De kinderen waren in een druk gebied aan het spelen waar ook loslopende honden waren.
• De scholier van het Van Lodenstein College in Amersfoort is niet omsingeld door de wolven. Uit wildcamerabeelden bleek dat de wolven op dat moment ergens anders in de provincie waren, zo vertelde de ecoloog van Landgoed Den Treek op een informatieavond in Soest op 14 februari 2025. Het is onbekend wat er is gebeurd, ook hier ontbreken sporen en getuigen. Lees er meer over in het artikel: Was er een jongen omsingeld door een roedel wolven?

Fouten in de monitoring

Monitoring:

• De eerste interpretaties gingen ervan uit dat veel commotie te wijten was aan de solitaire Bram die op zoek was naar een partner.
• Ook werd gedacht dat er een nieuw wolvenpaar was met welpen, dat mogelijk beschermend optrad.
• Volgens de monitoring was Bram absoluut niet de vader van de welpen. Volgens de monitoring was namelijk wolf GW3425m de vader van de Utrechtse roedel.
• Door misinformatie werd de indruk gewekt alsof er wel meer dan tien gevaarlijke wolven en twee nesten in Utrecht waren.

Realiteit:

• De “ouderdieren met welpen” bevonden zich op het militaire Oefenterrein Leusderheide. Door bivakoefeningen werden zij verstoord en verplaatsten hun welpen. Het militaire oefenterrein grenst in het zuiden pal aan een drukbezocht hondenlosloopgebied.
• Nieuws over welpen rond Den Treek ging al sinds begin juni 2024 rond op social media, wat mogelijk leidde tot verstoring door welpentoerisme.
• In augustus 2024 had de monitoring geconstateerd dat GW3425m de vader van de welpen van de Gelderse Vallei Noord was. Een wolf is niet de vader van twee roedels tegelijkertijd en aanwezig als vader van twee roedels op hetzelfde moment. Hoe kon de monitoring denken dat hij ook de vader van de welpen van de roedel Utrechtse Heuvelrug was?
• Er was eerder geadviseerd om in de losloopgebieden rond het oefenterrein een aanlijnplicht voor honden in te stellen. Die aanlijnplicht kwam er niet. Ook werden waarschuwingsborden voor het wolvengebied herhaaldelijk verwijderd, wat de situatie verergerde.
• En last but not least: Bram is de vader van de welpen.

Het ontstaan en het gedrag van de roedel

Oktober 2024 – DNA-bevestiging ouderdieren:

• In oktober 2024 werd via DNA-onderzoek bevestigd dat Bram (GW3237m) de vader was van de vijf welpen: de roedel van de Utrechtse Heuvelrug.
• De moeder van de welpen is Eva (GW4076f), naar de eerste wolvin in de provincie Utrecht.

Oktober 2024 – DNA-bevestiging welpen:

• GW4504f (vrouwelijk)
• GW4412m† (mannelijk, overleden 26 maart 2025)
• GW4413m (mannelijk)
• GW4477m† (mannelijk, overleden in november 2024)
• GW4415m (mannelijk)

Gedrag van de roedel:

• In juli 2024 werd het duidelijk dat er te veel onrust rond de jonge roedel was. Lees meer over alle onrust in Wolf Bram met welpen vluchtend voor Defensiekogels: pootklemmen op vluchtroute en afschot bijvoerplek?
• De ouderdieren vertoonden daardoor mogelijk beschermend gedrag, wat leidde tot confrontaties met loslopende honden rond de welpen.
• Sinds september 2024 wordt de roedel weinig gezien, eigenlijk alleen op wildcamera’s.

Incidenten, verkeersongelukken en juridische kwesties

Aanrijdingen en dodelijke incidenten

Binnen zes maanden tijd zijn twee welpen doodgereden en is de vader van de roedel aangereden (zwaargewond). Er werden in ruim een jaar tijd vier wolven aangereden rond het territorium. De roedel bestaat nu nog maar uit vijf wolven.

13 december 2023:

Een wolvin werd op de Doornseweg (N227) bij ecoduct Treeker Wissel in Leusden doodgereden. Er werd gedacht dat dit de partner van Bram was, omdat hij na de zomer van 2023 minder werd gezien. Het zou ook verklaren waarom hij in het voorjaar van 2024 weer bij de hondenlosloopgebieden was. Dit bleek niet waar te zijn.

Oktober 2024:

Een wolf werd aangereden bij ecoduct Treeker Wissel. Lange tijd bleef onduidelijk welke wolf het was en of de wolf het overleefd had. In de voortgangsrapportage van BIJ12 van februari 2025 bleek dat de aangereden wolf nota bene Bram (GW3237m) was. Hij bracht het er levend vanaf, maar is sinds die tijd wel kreupel, zo blijkt uit wildcamerabeelden.

9 november 2024:

Een welp (GW4477m) van ongeveer zes tot zeven maanden oud werd doodgereden op de N226 bij Leersum. Na dit incident telde de roedel nog zes wolven: Bram, Eva en vier overgebleven welpen.

26 maart 2025:

Tussen Austerlitz en Woudenberg werd op de Zeisterweg (N224) een tweede welp van de roedel van de Utrechtse Heuvelrug doodgereden. De mannelijke welp GW4412m was bijna een jaar oud en al een forse wolf aan het worden. De roedel bestaat nu nog maar uit vijf wolven.

Juridische en bestuurlijke maatregelen

Noodbevel gemeente Leusden:

Door alle commotie en de duidelijke verstoring van de jonge wolvenroedel moest de gemeente Leusden een gebied afzetten via een noodbevel om zo de rust voor de wolven te kunnen creëren. En dat werkte uitstekend. Het werd meteen stil rond de wolven. Het noodbevel duurde van 19 juli tot 2 september 2024.

Afschotvergunning Den Treek-Henschoten:

Op 3 juli 2024 diende landgoed Den Treek-Henschoten een aanvraag in om een wolf af te schieten. Later berichtte het landgoed dat zowel de volwassen wolven als de welpen afgeschoten moesten worden vanwege vermeend risico voor bezoekers.

Deze aanvraag werd afgewezen.

Vergunningaanvraag zenderen wolf Bram:

De provincie Utrecht wilde in augustus 2024 de ‘solitaire wolf’ Bram vangen (met een pootklem), verdoven en zenderen. Dit zou hem wel ander gedrag aanleren. De Faunabescherming en Animal Rights stapten naar de rechter om de plannen een halt toe te roepen. De rechter gaf hen gelijk. Er was geen enkele reden om Bram te zenderen. Eind oktober 2024 viel de provincie accuut stil. Want wat bleek? Hun vurige pleidooi voor het zenderen van de solitaire wolf, stortte als een kaartenhuis in elkaar. Bram bleek helemaal niet solitair te zijn, maar de vader van de roedel…

Vooruitblik vergunningaanvraag:

Eind 2024 kondigde de provincie Utrecht daarom aan een vergunningaanvraag voor te bereiden om de hele roedel dan maar te vangen, te verdoven en te zenderen. De status hiervan is onbekend. Haalbaarheid: nihil. Want sinds september 2024 doen de wolven wat wolven doen: ze spelen, slapen, jagen, eten, inspecteren en markeren het territorium en paren.

Lees alles over wat er in 2024 misging in:

Wolf Bram met welpen vluchtend voor Defensiekogels: pootklemmen op vluchtroute en afschot bijvoerplek?

Uitdagingen: Wat staat er in 2025 te gebeuren?

Wolven op pad in de provincie Utrecht:

In december en januari gaan jonge wolven zwerven op zoek naar een eigen territorium. Er kunnen kortere of langere tijd zwervende wolven in de provincie Utrecht zijn. Ondanks de monitoring wordt niet elke wolf geregistreerd; sommigen laten zich zelden zien of sporen na. Daarnaast maakt ruiperiode en weersomstandigheden identificatie op basis van uiterlijke kenmerken lastig.

Door het zwerven kunnen wolven ook in bebouwde gebieden opduiken, wat normaal en tijdelijk gedrag is. Dit betekent niet dat wolven ‘brutaler’ worden of actief prooien zoeken in woonwijken. Ze zoeken simpelweg een rustig leefgebied met voldoende wilde prooi en een partner.

De huidige welpen, bijna jaarlingen, gaan al zelfstandig op pad. Ze bewegen zich niet langer uitsluitend in roedelverband.

Nieuwe welpen en roedeluitbreiding:

De kans is groot dat de ouderdieren in het voorjaar van 2025 opnieuw een nest krijgen. Als dat zo is, wordt dat pas in september bekendgemaakt om welpentoerisme te voorkomen. Ook wordt er geregeld een andere wolvin gezien. Of en waar zij zich zal vestigen en of zij een partner heeft, wordt pas in september 2025 bekendgemaakt.

Maatregelen:

• Er komen rustgebieden rond de verblijfplaatsen van de welpen en een aanlijnplicht in hondenlosloopgebieden, zodat conflicten met de roedel voorkomen worden.
• Oefeningen op het militaire Oefenterrein Leusderheide worden aangepast.
• Voorlichting, communicatie en afspraken worden door de provincie aangescherpt, zodat komende zomer mogelijk vlekkeloos verloopt.

Hoe groot is de kans dat je een wolf tegenkomt in Utrecht?

De kans dat je een wolf ziet in de provincie Utrecht is klein, maar groter dan in bijvoorbeeld Zuid-Holland. Vorig jaar werd er 579 keer een wolf gezien in de provincie. Dat lijkt veel, maar niet als je bedenkt dat er meer dan een miljoen bezoekers per jaar in de natuur zijn. Zelfs inwoners die dagelijks op pad gaan in de hoop een wolf te zien, slagen daar niet in. Hoewel het aantal wolven hier mogelijk groeit en de wolven veel op pad zijn om te jagen, is het echt een kwestie van geluk of je hem tegenkomt.

Conclusie Wolven in Utrecht

Ondanks een zomer met bijna non-stop nieuws over de wolven in de provincie Utrecht, bleek het allemaal een storm in een glas water. Mogelijk speelde de komkommertijd in juli en augustus en de hoge nieuwswaarde van de wolf daar een grote rol in. Bij de rechtszaken over het zenderen van wolf Bram bleef er weinig over van alle vermeende incidenten: afgezien van het incident in Austerlitz, was er geen bewijs voor aanvallen of gevaarlijke situaties. Voor het mogelijk beschermende gedrag van de ouderdieren in juli 2024 is weinig bewijs. Het afsluiten van het privélandgoed Den Treek, via een noodbevel, bracht de rust terug.

De terugkeer van de wolf in de provincie Utrecht is fascinerend en complex. Hoewel er in 2024 veel commotie was, wijzen de feiten erop dat de wolf zijn plek in de natuur weer heeft gevonden. Met toekomstige maatregelen, zoals rustgebieden, voorlichting en aanlijnplichten, moet dat goed komen.

Dat in ruim een jaar tijd vier wolven werden aangereden in het territorium, maakt duidelijk dat er dringend verkeersmaatregelen nodig zijn om een gunstige staat van instandhouding te waarborgen.

Blijf op de hoogte van de laatste ontwikkelingen via betrouwbare bronnen zoals de gemeente, Provincie Utrecht en BIJ12.

---

---

Wolf Bram:

Het laatste nieuws over de wolven