Foto: wolf Bram copyright Ramon van Bentum

UTRECHT -Wolvendeskundige Rick van Malssen uit Elburg heeft voorafgaand aan de rechtszaak over wolf Bram afgelopen woensdag 23 juli 2025, zijn visie opgeschreven. ”Het lijkt alsof in het rapport van Econatura en in de vergunning verschillende ontmoetingen, zichtobservaties en andere zaken overdreven ernstig worden voorgesteld. Het doden van deze wolf lijkt het hoofddoel te zijn waarbij de benodigde argumenten bij elkaar gesprokkeld worden, al of niet waarheidsgetrouw. Geselecteerde ecologen/deskundigen met eigenbelang in deze zaak worden geraadpleegd, second opinions zijn niet gewenst. Mij lijkt van belang om vanwege de incidenten bij deze wolf negatieve conditionering toe te passen in de vorm van een pijnprikkel.”

Auteur Rick van Malssen, cv onderaan artikel

Wolf GW3237M is bekend sinds 2023 vanwege zijn defensieve gedrag naar loslopende honden op losloopgebieden rond Austerlitz.

Wolven reageren van nature defensief tegen andere wolven die niet tot de roedel behoren en elke andere hond(achtige) die zich in het eigen territorium bevindt. Vossen, coyotes, honden worden als indringer gezien en als bedreiging voor de welpen. Deze worden actief verjaagd en zo nodig gedood.

Vanuit Zweden, waar ik langere tijd heb gewoond, is mij bekend dat wolven zeer defensief kunnen reageren op de aanwezigheid van honden en confrontaties zijn niet ongewoon.

Via het terugvolgen naar de eigenaar van loslopende honden, is Bram voor het eerst in nabijheid van de mens terecht gekomen. In de agitatie van de achtervolging van de honden heeft hij zeer waarschijnlijk niet eens gemerkt dat er op een gegeven moment een mens bij stond.

Loslopende honden en vluchtafstand

Deze herhaaldelijke ontmoetingen met zijdelings een mens die eigenlijk geen enkele bedreiging leek te vormen in die situaties, hebben voor een geleidelijke gewenning gezorgd.

Bram leerde dat een mens niet veel gevaar betekende en dit zorgde voor een graduele verkleining van de natuurlijke vluchtafstand.

De richtlijnen die sommige organisaties delen met betrekking tot een ontmoeting met een wilde wolf hebben niet bijgedragen aan een beeldverandering bij GW3237M: een mens is ongevaarlijk.

Adviezen om rustig te blijven, langzaam terug te lopen zijn niet helpend om een gezonde vluchtafstand te bewaren. Beter is om assertief naar voren te gaan, op de grond te stampen, te klappen en te roepen.

Helaas heeft ook de passieve houding van de (lokale) overheden en terreinbeheerorganisaties met betrekking tot het aanlijnen van honden niet geholpen om het gedrag van de wolf te beinvloeden.

Provocaties bij confrontaties

Econatura verwijst naar escalatieladders om aan te tonen dat de wolf herhaaldelijk zonder provocatie mensen aanvalt en suggereert zelfs dat predatiegedrag naar mensen toe het beeld zou zijn. Daarbij wordt niet naar alle facetten en feiten van de respectievelijke gebeurtenissen gekeken.

Op 16/7-2024 werd een kind van een schoolklas op landgoed Den Treek gebeten door GW3237M.

Het bleek dat een schoolklas met kinderen en begeleiders over een relatief uitgestrekt gebied een verstopspelletje met appels aan het doen waren.

Ongelukkigerwijs werden daags ervoor, vanwege grote verstoringen door militaire oefeningen op Militair terrein van de landmacht, de welpen door de ouderdieren verplaatst naar “veiliger” omgeving, namelijk landgoed Den Treek. De grote groep luidruchtige kinderen, die niet ver van de welpen hun spel speelden, werd als bedreiging gezien door de al tamelijk gestresste wolven en Bram, mede door zijn verkleinde vluchtafstand en ervaringen met mensen greep in… overigens is er geen DNA om te staven dat het hier om deze wolf gaat.

Op 6/7-2024 Een mevrouw met hond ziet in de buurt van een wildviaduct een paar wolven lopen, maar besluit toch in het zand in de buurt te gaan zitten. Dit is niet in voor publiek toegankelijk gebied. De hond heeft een riem om, maar het uiteinde is niet verbonden aan de vrouw en de hond is op enige afstand van haar aan het graven. De hond wordt door een wolf opgeplukt en wordt niet meer teruggezien. Geen DNA.

Op 31/7-2024 Een wolf volgt een loslopende hond en duwt hierbij een kind omver. DNA GW3237M.

Geen van deze confrontaties waren ongeprovoccerd.

Sinds oktober 2024 zijn er geen incidenten meer gemeld, buiten enkele toevallige zichtmeldingen en een ontmoeting bij een toch nog loslopende hond. Aannemelijk is dat de effecten van het inmiddels toch geadviseerd aanlijnadvies(!) en een gedeeltelijke afsluiting van landgoed Den Treek gedurende de zomermaanden vruchten afwerpen.

Wat ging er vooraf?

Op 19/5 2025 vindt er een serieus bijtincident plaats bij het Vogelmeer op landgoed Den Treek.

Een mevrouw wordt ogenschijnlijk ongeprovoceerd gebeten door een wolf. Na DNA analyse blijkt het om wolf GW3237M te gaan. De mevrouw in kwestie verklaart gebeten te zijn door een hondachtig dier dat zomaar vanuit de struiken op haar toekwam en begon te bijten. Andere getuigen ter plaatse spreken over een luid gegil en zagen een mevrouw en hondachtig dier op het pad aan komen lopen.

Verder blijkt een wolf zich in de uren voorafgaand zich te hebben laten zien in de directe omgeving volgens verschillende getuigen, waaronder een persoon met loslopende hond.

Van het grootste belang is exact te weten in hoeverre dit incident ongeprovoceerd was en wat hieraan voorafging. Was de wolf al geagiteerd geraakt door een loslopende hond, heeft de mevrouw paniekerig gegild bij het zien van de wolf voordat de beet plaatsvond?

Ik zou willen voorstellen dat de mevrouw en de getuigen hun verklaring voor de rechtbank komen verduidelijken.

Voor het doden van een wolf is een omgevingsvergunning nodig. Er moet worden aangetoond dat de wolf in kwestie zonder aanleiding agressief gedrag vertoont. Er moeten eerst alternatieve maatregelen toegepast worden, zoals aversieve conditionering en het wegnemen van conflictveroorzakende zaken of situaties.

Eerst oorzaken wegnemen

Kijken we naar de internationale richtlijnen betreffende de escalatieladder is het van belang als reactie op ongewenst gedrag van wilde dieren ten eerste de oorzaken weg te nemen.

In deze casus gaat het dan om een aanlijngebod van honden met strenge handhaving. Kerngebieden van het wolventerritorium afsluiten in de paartijd en welpperiode. Assertief reageren van de mens bij ontmoetingen en over het algemeen de bewustwording van het publiek over het feit dat de natuur niet alleen recreatiegebied voor de mens is, maar dat er dieren leven die afhankelijk van rust en ruimte en onze tolerantie zijn.

In basis is habituatie geen opmaat naar conflicten. Aangeboren vluchtafstanden nemen af door menselijke aanwezigheid, onze natuurgebieden zijn tenslotte ook plekken waar we recreeren.

De mens wordt voor het wild een normaal deel van het landschap, zonder bijzondere betekenis.

Zolang er geen positieve trigger is, zoals voedsel of negatieve trigger als loslopende honden is er niets aan de hand, ondanks een kortere vluchtafstand. Ontmoetingen zijn kort en even nieuwsgierig bekijken is niet onnatuurlijk.

Eigenbelang in deze zaak

Prooigedrag van wolven ten opzichte van mensen, wat in het rapport van Econatura gesuggereerd wordt, is nergens in de wetenschap gedocumenteerd, buiten de extreme situatie in een geval in India, waar kleine kinderen tussen het huisafval buiten werden gelegd om te slapen in gebieden waar in korte tijd de meeste prooidieren waren gestroopt…

Conflicten met andere oorzaak, zoals bij het direct verstoren van de welpen, of bij het zich begeven naar een geslagen prooi zijn in enkele gevallen bekend, maar dit is geen predatie op de mens an sich.

In het rapport van Econatura wordt geopperd dat een aanrijding met trauma het gevolg kan zijn van onnatuurlijk gedrag. Na de aanrijding werd echter zelfs een afname van conflictsituaties gezien. Of dit met elkaar verband houdt is niet aangetoond.

Op pagina 84 in het rapport van Econatura wordt gespeculeerd op een “aanval op het gezicht” bij een mens. Als ecoloog vind ik dit een suggestieve en bedenkelijke poging tot opiniebeinvloeding die totaal niets met een wetenschappelijke en professionele houding van doen heeft.

Ook de suggestie van het gedrag van wolf GW3237M tegenover honden, in het rapport van Econatura wordt dit predatiegedrag genoemd, is interpretair. Het zal voor de meeste wolvenkenners duidelijk zijn dat dit het natuurlijke gedrag tegen indringers in het territorium is, exact de behandeling die natuurlijk voorkomende predatoren, zoals vos, coyote of jakhals te wachten staat bij een ontmoeting met een wolf in zijn territorium. Normaliter wordt die indringer ook opgegeten, al of niet geheel.

Niettegenstaande de serieuze incidenten met wolf GW3237M, lijkt het alsof in het rapport en in de vergunning verschillende ontmoetingen, zichtobservaties en andere zaken overdreven ernstig worden voorgesteld. Het doden van deze wolf lijkt het hoofddoel te zijn waarbij de benodigde argumenten bij elkaar gesprokkeld worden, al of niet waarheidsgetrouw.

Geselecteerde ecologen/deskundigen met eigenbelang in deze zaak worden geraadpleegd, second opinions zijn niet gewenst.

Herhaaldelijk wordt in de rapporten GW3237M als “probleemwolf” bestempeld, terwijl dit vooralsnog een aanname is en bij voorbaat beschuldigend.

Wat is een intentiebeet?

Een rennend persoon of een fietser kan in sommige gevallen (jonge) wolven activeren en deze kan gaan meerennen en speelse bewegingen laten zien en zelfs schijnaanvallen kunnen doen.

Vanuit mijn ervaringen in wolvengedragsonderzoekscentrum Wolfpark in de Verenigde Staten weet ik dat ze dat juist kunnen doen om het onderwerp van de agitatie tot rust te brengen. Dat kan gepaard gaan met een intentiebeet. Medewerkers van het centrum hadden geregeld “bijtwonden” op armen of benen door de feitelijk goedbedoelde kalmeringssignalen van de wolven. Onderling doen ze dat immers ook op deze manier. De menselijke huid is helaas niet zo stevig als een wolvenvacht.

Alternatieven

Alternatieve maatregelen zijn vereist alvorens men kan overgaan tot doding van de beschermde wolf onder de Habitatrichtlijnen. Die zijn in deze casus niet of slechts beperkt of tijdelijk toegepast.

Zenderen van een wolf valt hierbuiten, aangezien dit geen methode om aversieve conditionering te bereiken. Zenderen wordt gedaan om een wolf in het terrein te kunnen volgen en heeft geen corrigerend effect.

Tijdelijk afsluiten van een begrensd gebied is functioneel. De afsluiting van Den Treek in de zomer van 2024 heeft geresulteerd in een sterke afname van zichtmeldingen van wolven en conflicten met wolven.

Jaarlijks herhalen van deze maatregel kan confontaties en problemen voorkomen.

Permanent hondenaanlijngebod in wolvenkerngebied is onontbeerlijk om wolven bij honden en mensen weg te houden.

Niet picknicken en liefst helemaal geen voedsel meenemen in wolvenkerngebied.

Proactief reageren bij een ontmoeting met een wolf. Blijf niet als een pilaar staan en schrik het dier actief af. Liefst niet rennen in wolvenkerngebied.

Het doden van de wolf kan ernstige consequenties hebben

De gunstige staat van instandhouding is nog niet bereikt of vastgesteld in Europa.

Het doden van de wolf kan ernstige consequenties hebben voor het voortbestaaan van deze familiegroep. De wolf is hoofd voedselvoorziening voor het roedel en het is de vraag of de teef in staat zal zijn om voldoende voedsel te verzamelen. De rol van de jaarlingen hierin, zover nog aanwezig, is onbekend en deze kunnen niet met zekerheid als alternatief worden gezien. Risico op predatie op vee neemt toe, alsmede verstrooiing van het roedel naar ongunstige locaties.

Er zijn redelijk recente beelden van de jaarlingen, helaas is de kwaliteit hiervan dusdanig dat er geen lichamelijke kenmerken op zichtbaar zijn. Die kunnen op meerdere manieren veel op die van GW3237M lijken.

De kans is niet ondenkbeeldig dat een jaarling voor GW3237M wordt aangezien en geschoten wordt, omdat diens lichamelijke kenmerken vergelijkbaar kunnen zijn.

Ik zie in deze casus wel enkele situaties die duidelijk ongewenst zijn.

De andere gevallen lijken me ontmoetingen die weinig verontrustend of onnatuurlijk zijn op dit moment.

Voedsel weghalen en negatief conditioneren

Mij lijkt van belang om vanwege de incidenten bij deze wolf negatieve conditionering toe te passen in de vorm van een pijnprikkel. Dat kan het meest effectief met een schot op de bil met een paintball op het exacte moment dat het dier toenadering zoekt of niet weg wil gaan bij mensen.

In Zweden, Verenigde Staten en Israël ben ik op de hoogte van succesvolle interventies door middel van paintballprikkels.

In 2017 was er in Israël in Natuurpark En Gedi een vergelijkbare probleemsituatie.

Bezoekers uit nabijgelegen gelijknamige kibboets en scholieren waren gewoon om lunchpauzes en vrije middagen in het park door te brengen. Hierbij werden door achtergelaten voedselresten onder andere wolven naar de lunchplekken getrokken.

Van kwaad tot erger ontstond de gewoonte om wolven daadwerkelijk te gaan voeren vanuit de hand. Uiteraard raakten de dieren gehabitueerd aan mensen door voedselassociatie. Het gebrek aan tafelmanieren zorgde voor het uiteindelijk gaan afdwingen van voedsel door sommige wolven wat geresulteerd heeft in kinderen die gebeten werden en mensen die hinderlijk gevolgd werden.

Die situatie is vrij snel onder controle gekomen.

Ik ben enige maanden later ter plaatse gaan praten met parkmedewerkers. De parkautoriteiten zijn bij de basis begonnen. Geen voedsel meer mee het park in, afsluiten van de kritieke locaties, en het actief informeren van het publiek hoe zich te gedragen in gebieden met groot wild. Duidelijke informatieborden.

Wolven zijn “gepaintballd”.

Zelf heb ik geconstateerd dat er nog steeds wolven aanwezig waren, maar ze lieten zich niet meer zien.

Ook in Zweden en Yellowstone zijn dit gebruikelijke methodes die functioneel blijken te zijn, ook bij volwassen dieren.

Mensen niet met voer associeren, niet gaan rennen in wolvengebieden en honden aan de lijn. Op die manier is de mens voor een wolf nooit meer dan slechts een betekenisloos deel van het landschap in plaats van een voedselbron of iets om je over op te winden.

Bij uitstek ligt de verantwoordelijkheid hiervoor en voor informatievoorziening hierover bij overheid, deskundigen en terreinbeheerders.

Gebeuren deze preventieve maatregelen niet op serieuze wijze gaan ongetwijfeld vaker problematische situaties ontstaan. Het afschieten van “probleemwolven” gaat potentiele conflicten niet voorkomen.

Kort: advies paintballen van GW3237M en serieuze zaak maken van publieke informatie en bovenstaande preventieve maatregelen om herhaling te voorkomen.

Voorkomen is beter dan genezen.