Opinie | Achtergrondartikel

UTRECHT – Bezoekers van de Utrechtse Heuvelrug zullen het beamen: ja, we zagen een wolf en hij liep rustig voorbij. Dat is ook de ervaring van team Wolven in Utrecht. Zelfs voor een wandelaar die, na 19 mei, hurkte bij het maken van een foto, haalde wolf Bram zijn schouders op. Hoe kan het dat deze wolf als eerste op het landgoed op de afschotlijst staat? Wat is dat met al die incidenten op uitgerekend het landgoed terwijl de Utrechtse Heuvelrug heel groot is? Waarom zijn landgoederen zo anti-wolf? Al sinds voorjaar 2022 lobbyen de privé landgoederen actief voor beheer en nulzones. Kortom: de wolven zijn er nooit welkom geweest.

”De komst van de wolf maakt het beheer van beschermde, open natuur complexer en duurder”

Privélandgoederen zijn verenigd in verschillende organisaties. Nagenoeg alle landgoederen maken deel uit van de Federatie Particulier Grondbezit (FPG), met provinciale onderafdelingen. Zo is er voor Utrecht de UPG en voor Gelderland de GPG. De afgelopen jaren heeft de FPG talloze gesprekken gevoerd met overheden en brieven geschreven over de wolf om te pleiten voor beheer, nulzones en het verlagen van de beschermde status.

Lobby verlagen beschermde status

De Federatie Particulier Grondbezit (FPG) heeft jarenlang actief meegewerkt aan de verlaging van de strikt beschermende status van de wolf. Landgoed Den Treek-Henschoten is lid van de Federatie. Zo schrijft Nils bij zijn afscheid van de FPG op 3 september 2024 op de site van de Federatie:

”Optredend voor het GPG en de FPG hebben wij een duidelijk en zichtbaar standpunt ingenomen. De discussie is nu geïnstitutionaliseerd en GPG/FPG is goed ingebed. We zitten overal aan tafel en voordat de minister naar Europa ging om te stemmen over de wolf is de FPG geconsulteerd.”

Op 10 juli 2024 ook gesprek provincie Utrecht

De federatie zat in de zomer van 2024 ook uitgebreid bij de provincie Utrecht aan tafel. Zo schrijft de FPG op 19 juli 2024 (terwijl er op dat moment alleen een onbewezen incident met een poedel van een medewerkster van Mirjam Sterk was en het incident op 16 juli BSO nog niet had plaatsgevonden):

”Helaas hebben zich in de afgelopen weken meerdere incidenten met een wolf plaatsgevonden bij een van onze leden. Daarom is op 10 juli jongstleden een overleg geweest met de Provincie Utrecht. Hier hebben wij, samen met landgoed Den Treek-Henschoten en een aantal andere TBO’s, de situatie over de aanwezigheid van wolven besproken. Gezien de ernst van de incidenten en het feit dat de kans op een herhaling aanwezig is, heeft het UPG er sterk op aangedrongen nu snel wolvenbeleid te formuleren om de verdere risico’s te verminderen en ernstige problemen te voorkomen.”

”Het UPG heeft erop aangedrongen dat er urgent een duidelijk wolvenbeleid moet komen. Dit beleid moet helderheid scheppen over ten eerste de definitie van een probleemwolf en ten tweede een proces in gang te zetten waarbij het gewenste aantal wolven in de provincie vastgesteld wordt. Tijdens het meest recente overleg zijn er echter geen duidelijke concrete besluiten genomen…”

(bron: FPG)

De boer op met nulstanden en beheer

Op 5 mei 2022 ging de FPG en een brede coalitie van 25 belanghebbenden de boer op met een Position Paper, waarbij de federatie meent dat beheer (lees: afschot) nodig is voor acceptatie van de wolf (zie onderaan artikel de toelichting op de Position Paper):

Gecontroleerd beheer van de wolf noodzakelijk voor maatschappelijk draagvlak

Met deze Position Paper werd al vanaf het voorjaar van 2022 bij overheden gelobbyd voor beheer en nulstanden. Terwijl er in 2022 nog helemaal geen sprake was van probleemsituaties of probleemwolven op privélandgoederen. Er was op landgoed Den Treek-Henschoten zelfs nog helemaal geen wolf.

Privélandgoederen hebben duidelijk nooit wolven gewild. Ze waren niet welkom.

Recreatie is een goudmijn, lopen wolven in de weg?

De rentmeester van Den Treek-Henschoten, Wilbert Nijlant, wilde vanaf januari 2024 niet meewerken met de provincie Utrecht aan voorlichting over wolven, en alleen praten over ‘beheren’. Ook in april 2024 zei hij: “Spreek nou gewoon uit: Waar wil je ze hebben? Hoeveel wil je er hebben en hoe gaan we er mee om?” Maar wolven mogen onder de strikt beschermde status geen strobreed in de weg worden gelegd. Daar is één uitzondering op: de probleemwolf. Daar mag wel tegen worden opgetreden.

Wolf Bram was begin 2024 nog nauwelijks in beeld op Den Treek-Henschoten. Het jaar daarvoor was hij geregeld gezien bij Austerlitz. Het is opmerkelijk dat van de ongeveer 124 wolven in Nederland er uitgerekend op landgoed Den Treek (naast Nationale Park Hoge Veluwe) een probleemwolf zou zijn; de vader van de roedel nog wel. De wolven lopen ook op terreinen van de verschillende gemeentes en bijvoorbeeld Staatsbosbeheer, het Utrechts Landschap en Natuurmonumenten, waar het net zo druk is.

Twee jaar na de Position Paper krijgt landgoed Den Treek-Henschoten eindelijk toestemming voor grootschalige recreatie en inkomsten op het landgoed: de exploitatie van het Henschotermeer.

Maar de inkt voor toestemming voor deze grootschalige recreatie was nog niet droog of buurgemeente Utrechtse Heuvelrug ging in verzet tegen de plannen en er liep ineens een complete roedel uit de Champions League van zwaar beschermde diersoorten over datzelfde recreatiegebied en het Henschotermeer van het landgoed. Iets soortgelijks deed zich voor op Nationaal Park Hoge Veluwe. Het park trekt jaarlijks meer dan een half miljoen betalende bezoekers die wild komen kijken. De wolven hebben een bres geslagen in de wildpopulatie, zo is de NPHV attractie de moeflon opgegeten. Daarnaast wil het park een groot resort creëren.

De gemeente Utrechtse Heuvelrug kondigde op 13 juni 2024 aan in beroep te gaan bij de Raad van State over het bestemmingsplan voor het Henschotermeer. Want een deel van het Henschotermeer ligt op grondgebied van Utrechtse Heuvelrug. De nieuwe plannen met horeca, een uitkijktoren, een evenementenhal en een aantal festivals, vallen slecht.

“Op het moment dat er veel meer mensen komen en je daar gaat bouwen dan gaat dat ten koste van de natuurwaarde. Er zitten daar beschermde diersoorten en daarnaast gaat de natuurlijke uitstraling van het Henschotermeer verloren.”

Dit schrijft de Gemeente Utrechtse Heuvelrug:

“Het verhaal is nog niet uit. Er zijn veel belanghebbenden die in beroep kunnen gaan”, weet Statenlid Batteau. “Het natuuronderzoek dat is gedaan bij het Henschotermeer deugt niet in onze ogen. Het is slordig uitgevoerd en er is heel veel over het hoofd gezien. Een rechter is zeer geneigd om kritisch naar dit soort onderzoeken te kijken. Als de onderbouwing niet goed is dan kan een rechter het bestemmingsplan afwijzen.”

‘’Er is te weinig gewicht toegekend aan de natuurwaarden in het gebied. Er is ten onrechte geen rekening mee gehouden dat P4 (nodig voor de ruimtelijke aanvaardbaarheid) in NNN ligt.”

Het geactualiseerde Natuuronderzoek kan geen bijval krijgen en is al lang een bron van irritatie.

Een rechter zou de Utrechtse Heuvelrug misschien zomaar eens in het gelijk kunnen stellen met een roedel beschermde wolven op hetzelfde landgoed.

Wolf Bram vindt het kennelijk uitstekend toeven in de provincie Utrecht, want hij vond een partner en kreeg maar liefst twee nesten. Het landgoed ligt rond militair oefenterrein Leusderheide waar het eerste nest was. De Utrechtse Heuvelrug is groot en loopt van Amerongen tot het Gooi. Voor wolven kan een militair oefenterrein een veilige plek voor een nest zijn.

Lees hier meer over recreatie en incidenten:

Bijtincident landgoed Den Treek in Leusden herhaling van 2024: Bram moet en zal de kogel krijgen

Op 15 april 2024 schrijft de FPG:

De Europese commissie heeft in december 2023 een voorstel ingediend om de beschermde status van de wolf te verlagen van ‘strikt beschermd’ naar ‘beschermd’. Dit levert meer ruimte op om overlast tegen te gaan en maatregelen te treffen zonder het streven naar een gunstige staat van instandhouding in de weg te staan. 

Dit voorstel past prima in de visie die FPG nu al ruim twee jaar uitdraagt: ‘Gecontroleerd beheer is noodzakelijk voor maatschappelijk draagvlak‘. De twee belangrijkste punten van FPG zijn:

• de wolvenpopulatie gecontroleerd beheerd kunnen worden, zowel preventief als in geval van schade;
• daarnaast moet het mogelijk worden nulstandgebieden in te stellen waar wolven verwijderd moeten kunnen worden.

FPG schrijft op 27 mei 2024 dat ze zich onverminderd blijft inzetten voor de mogelijkheid tot

• gecontroleerd populatiebeheer
• het instellen van nulstandgebieden

Federatie op de bres voor de jagers

Op 30 januari 2024 ontvangt Ronald Plasterk, de informateur van het nieuwe kabinet een brief van de FPG, de Koninklijke Nederlandse Jagersvereniging, de Nederlandse Organisatie voor Jacht en Grondbeheer (NOJG) en de Federatie Particulier Grondbezit (FPG). De verenigingen brengen de noodzaak van goed flora- en faunabeheer onder de aandacht, waarin de Nederlandse jagers ”een cruciale maatschappelijke rol” vervullen.

”In het kader van het hoger beroep in de Bodemprocedure en de ontwikkeling van nationale stelselwijziging vinden wij dat onze belangen op de juiste manier moeten worden gewogen. Daarom hebben wij gemeend de informateur een brief te sturen met een aantal concrete aanbevelingen.”

In de brief staat onder meer:

“Onze natuur is van onschatbare waarde voor de dieren die er wonen, maar ook voor onszelf. Veilig recreëren, de ruimte opzoeken in een (bio)divers landschap. Jagers zetten zich hiervoor in door onder meer het aanleggen van wildakkers, akkerranden, het planten van bomen, het monitoren en beheren van soorten en het voorkomen van schade door wild. Zij vervullen een cruciale rol in het verbeteren van de biotopen, biodiversiteit en natuurbeheer. Daarnaast leveren jagers belangrijke maatschappelijke diensten. Jaarlijks besteden zij hier 730.000 uur aan, wat neerkomt op een slordige 400 fte.”

Lees hier de brief aan de informateur Brief namens de Jagersvereniging, FPG en de NOJG

De particuliere landgoederen in Nederland

De 12 grootste landgoederen van Nederland

Een landgoed is een aaneengesloten grootgrondbezit dat was ingericht om zoveel mogelijk zelfvoorzienend te zijn en/of om langdurig zoveel mogelijk inkomsten mee te genereren. Daarom is het landgoedlandschap zeer gevarieerd met bossen voor de bosbouw, landbouwgronden met pachtboerderijen, natuur voor de jacht en een grote verscheidenheid aan landschapselementen zoals lanen met oude bomen en hagen.

Centraal op het landgoed staat de woning van de landgoedeigenaar. Een kasteel, herenboerderij of buitenplaats, omringd door bijgebouwen, tuinen, vijvers en parkbossen. Door het multifunctionele karakter van het landgoed is het landschap er zeer gevarieerd. Veel van de landgoederen met een historisch karakter zijn gerangschikt als Natuurschoonwet (NSW-)landgoed, waarbij de eigenaar belastingvoordelen krijgt mits hij een groot deel van het landgoed openstelt voor het publiek.

Top 12 – Grootste historische Landgoederen van Nederland

In de top 5 van grootste landgoederen in Nederland staat Nationaal Park De Hoge Veluwe en Landgoed Den Treek-Henschoten. In de top 12 staan ook de aan den Treek grenzende landgoederen Scherpenzeel en de Boom (bron: Discover NL).

• Kroondomein Het Loo (Apeldoorn, Gelderland). 10.400 hectare groot van origine adellijk landgoed.
• Nationaal Park De Hoge Veluwe (Otterlo, Gelderland). 5.400 hectare groot jachtlandgoed.
• Landgoed Twickel (Ambt Delden, Overijssel). 4.400 hectare groot adellijk landgoed.
• Landgoed De Utrecht (Esbeek, Noord-Brabant). 2.485 hectare groot ontginningslandgoed.
• Landgoed Den Treek-Henschoten (Leusden, Utrecht). 2.170 hectare groot ontginningslandgoed.
• Landgoed Huis Bergh (’s-Heerenberg, Gelderland). 2.060 hectare groot adellijk landgoed.
• Landgoed Weldam (Markelo, Overijssel). 1.700 hectare groot adellijk landgoed.
• Landgoed Gorp & Roovert (Hilvarenbeek, Noord-Brabant). 1.240 hectare groot ontginningslandgoed.
• Landgoed Rechteren (Dalfsen, Overijssel). 1.225 hectare groot adellijk landgoed.
• Landgoed De Boom (Leusden, Utrecht). 1.144 hectare groot ontginningslandgoed.
• Landgoed Scherpenzeel (Scherpenzeel, Gelderland). 1.075 hectare groot historisch landgoed.
• Landgoed Vilsteren (Vilsteren, Overijssel). 1.053 hectare groot historisch landgoed.

Waar verdient landgoed den Treek geld mee?

Landgoed Den Treek-Henschoten is een van de grootste particuliere landgoederen van Nederland, met een oppervlakte van bijna 2200 hectare. Het landgoed wordt beheerd door een vennootschap waarin de familie De Beaufort, afstammelingen van de oorspronkelijke eigenaar, aandeelhouders zijn. De vennootschap heeft als hoofddoel het in stand houden van het landgoed en andere landgoederen. Inkomstenbronnen zijn onder meer: Recreatie en toerisme (zoals belastingvoordelen, vignetten en jaarkaarten), pacht, houtverkoop, horeca en accommodaties, natuurbeheer en subsidies, educatie en evenementen.

Sinds de Coronapandemie is ‘natuur’ populair. ‘Natuurbeleving’ wordt steeds meer gepromoot als een remedie voor moderne problemen zoals stress, burn-out en een sedentaire levensstijl. Het is bijvoorbeeld een hype om natuurlijk leiderschap te leren in de natuur, op te laden aan de natuur of de natuur te gebruiken als buitenschoolse opvang locatie. De natuur is de afgelopen jaren vooral een ‘nieuw verdienmodel’ geworden. Deze herinteresse in natuurbeleving is soms oppervlakkig; het gaat vooral om wat de natuur met ‘jou doet’ in plaats van echt te begrijpen hoe dat ecosysteem werkt.

We zijn vroeg bij de discussie over de wolf geweest. Optredend voor het GPG en de FPG hebben wij een duidelijk en zichtbaar standpunt ingenomen. De discussie is nu geïnstitutionaliseerd en GPG/FPG is goed ingebed. We zitten overal aan tafel en voordat de minister naar Europa ging om te stemmen over de wolf is de FPG geconsulteerd.

Er worden geen ‘probleemwolven’ geboren

Op twee privélandgoederen moeten binnen twee maanden tijd voor het eerst in Nederland twee, van de ongeveer 124, wolven worden afgeschoten, omdat deze twee wolven beide twee vrouwen twee keer in het been zouden hebben gebeten zonder aanleiding.

Omdat er wereldwijd nauwelijks aanvallen zijn van wolven op mensen, zelfs niet in dichtbevolkte gebieden, vragen wetenschappers zich af of de wolven hier niet gevoerd worden. In de afgelopen 100 jaar zijn er nauwelijks incidenten tussen mens-wolf geweest, hoe kan het dat er binnen een jaar tijd op privélandgoederen ineens mogelijk zes incidenten zijn tussen mens-wolf? In een artikel van RTV Utrecht vertellen wetenschappers:

“Zulke gevallen, die zo hevig zijn als in Nederland nu, die hebben wij niet. Het is echt heel raar wat er bij jullie gebeurt”, zegt Sara Zakrzowski. Ze is medeverantwoordelijke voor het wolvenmanagement in het Duitse Brandenburg. Dat is de meest dichtbevolkte wolvenregio van Duitsland, met minstens 58 roedels. Over de oorzaak kunnen ze, net als hun Nederlandse collega’s, vooralsnog alleen maar gissen. “Worden deze dieren misschien gevoerd?”, vraagt Zakrzowski zich af.

Voorbeelden van gevoerde wolven

Geen enkele wolf wordt als ‘probleemwolf’ geboren. Wolven die betrokken zijn bij ‘probleemsituaties’ worden ook vaak ten onrechte als ‘probleemwolf’ gelabeld.

In de inverventierichtlijnen van het wolvenplan van BIJ12 staan verschillende situaties en daarbij behorende acties beschreven over mens-wolf interacties:

In een aantal gevallen kan een wolf natuurlijk gedrag vertonen bij een mens-wolf interactie: bijvoorbeeld het beschermen van welpen of prooi of het wegjagen van honden dichtbij een mens. Bij veel ‘incidenten’ is de toedracht door gebrek aan getuigen volstrekt onduidelijk.

In een aantal gevallen waarin een wolf aantoonbaar zonder provocatie een mens aanviel, was er altijd sprake van wolven die gevoerd zijn, zo blijkt uit onderzoek. Een aantal voorbeelden van de afgelopen jaren:

1. In Italië is in juni 2025 een jonge wolvin van twee jaar oud gevangen genomen. De wolvin zou in het centrum van een stadje in de regio Alto Molise een meisje hebben gebeten – het ging om een oppervlakkige schaafwond. Lokale media en video-opnames laten zien dat de wolvin door het stadje Agnone dwaalde, zonder duidelijke richting. Ze zag er mager uit en bewoners begonnen haar eten toe te werpen. Mensen vonden het bijzonder om een wolf van dichtbij te zien. Ze maakten selfies en filmpjes, en raakten gehecht aan haar aanwezigheid. Ze bedoelden het goed – maar deden het verkeerd. Keer op keer keerde de wolvin terug naar het stadje, gelokt door voedsel en aandacht. Ze raakte eraan gewend. Tot het misging. De beet betekende het einde van haar vrijheid. Vanaf nu leeft ze in het wildopvangcentrum van Civitella Alfedena. Deze wolvin is niet schuldig. Ze was waarschijnlijk pas net haar roedel kwijtgeraakt en nog volledig gedesoriënteerd. Het gebeurt vaker dat jonge wolven per ongeluk in menselijke woongebieden terechtkomen. Maar als zulke dieren vervolgens worden gevoerd of gelokt, kunnen ze inderdaad probleemgedrag ontwikkelen. Niet door hun aard, maar door menselijk ingrijpen.
2. In Nederland werd een jonge wolf van zes maanden oud door fotografen gelokt. Het is niet het enige voorval met het lokken van wolven op het park. In april 2025 zou een wolf een vrouw hebben gebeten.
3. Een Duits fotobedrijf uit Düsseldorf bood korte reizen van vier dagen aan voor 1.800 euro naar Zuidoost-Polen (Karpaten), met een ‘garantie’ om wilde wolven te fotograferen. Om die garantie waar te maken, voerden ze de wolven. Een jonge wolf begon daarop naar een nabijgelegen dorp te trekken en ontdekte daar dat er achter restaurants vuilcontainers stonden met voedselresten. Deze jaarling liep vervolgens een camping op en beet een vrouw in haar been. Een paar uur later ontmoette hij op een andere camping twee kinderen van ongeveer 6 en 10 jaar. Ook hen beet hij. Gelukkig waren de verwondingen niet ernstig. De autoriteiten kwamen en schoten deze jonge mannelijke wolf dood.
4. In een klein Duits grensdorpje, met slechts enkele huizen, stond één woning wat afgelegen in het bos. De bewoners van dat huis voerden een jonge wolvin bij hun tuinhek. Tijdens een feestje kwamen er gasten. Toen een van hen de tuin wilde betreden, kwam de jonge wolvin aanlopen, ‘vroeg’ om voedsel, en beet de gast.
5. De wolf die in Ermelo niet-schuw gedrag vertoonde, werd gevoerd met hamburgers en frikandellen.

Eigenaresse van door ‘wolven opgegeten’ dwergpoedel Louie werkt voor Mirjam Sterk

DNA onbruikbaar en getuige wolf Den Treek gebruikt incident voor reclame van zijn bedrijf

Oh, wat een wolf!