Woensdag 9 april 2025 werd tussen Ede en Wolfheze een wolf doodgereden door een trein. Meer dan 80% van de in Nederland aangetroffen dode wolven kwam om in het verkeer: op het spoor of op de weg. Op de socials circuleren veel beelden van wolven die voor een auto blijven rennen. Waarom doen wolven dat en waarom slaan ze niet af? Wat doen (jonge) wolven bij een spoorbaan?
Een machinist in Zweden vertelde dat een wolf lang voor zijn trein rende. De machinist probeerde te remmen, maar de trein had honderden meters stoptijd nodig. Het werd de wolf fataal.
Wolvendeskundige Rick van Malssen vertelt: “Het punt is niet dat wolven niet in de gaten hebben dat er een trein aankomt. Het probleem is dat ze voor de trein uitlopen over het spoor om het ‘ding’ te ontlopen. Wolven snappen niet dat de trein ook het spoor volgt en veel sneller is. Net zoals we vaak genoeg zien dat wolven voor een auto uitrennen om het ‘ding’ te ontlopen. Ze begrijpen niet dat die ook de weg volgt en veel harder gaat. Wolven hebben geen perceptie van de snelheid van het verkeer.”
Onderzoek Canada
Hoewel er geen specifiek onderzoek bestaat naar wolven en verkeer, geven andere onderzoeken interessante inzichten.
Uit een onderzoek in Ontario blijkt dat wolven in Canada spoorrails gebruiken als makkelijke reisroute en om de karkassen van dieren op te ruimen die zijn omgekomen door treinaanrijdingen, zoals elanden. Uit het cameraonderzoek van 12 maanden bleek dat wolven vaker gebruikmaakten van de spoorlijn dan welke andere zoogdiersoort dan ook.
Rode vossen waren het op één na meest gesignaleerde zoogdier. Foto’s uit het onderzoek toonden overdag wel 30 verschillende exemplaren op de 20 km lange spoorlijn. Sommige wolven verschenen op meerdere cameralocaties, wat wijst op grote bewegingsvrijheid langs de spoorlijn. Uit hetzelfde onderzoek blijkt dat wolven het vaakst gebruikmaken van de spoorwegen in de herfst en de zomer, en minder vaak in de winter en de lente.
Jonge wolven likken aan het ijzer
In de natuurfilm Wolf van Cees van Kempen is te zien hoe drie jonge wolven bij een spoorlijn rondscharrelen. De welpen likken aan het ijzer van de rails. De smaak van ijzer is interessant en lijkt namelijk op vers bloed. Oudere welpen en wolven zullen dit niet doen.
Foto: Cees van Kempen via BNNVARA
Instinctieve reacties en perceptie
Dat wolven voor voertuigen zoals auto’s of treinen uitrennen, komt waarschijnlijk door verschillende factoren, zoals instinctieve reacties, perceptie van bedreigingen en de invloed van wegen op hun leefgebied.
Wolven hebben van nature sterke overlevingsinstincten. Een snel naderend voertuig, kunnen ze interpreteren als een roofdier of bedreiging. Hun instinct kan hen ertoe aanzetten om te vluchten, wat resulteert in voor het voertuig rennen. Dit gedrag is vergelijkbaar met hoe andere dieren reageren op potentiële bedreigingen; ze proberen vaak te ontsnappen door in een rechte lijn weg te rennen van het gevaar.
Dieren rennen dus om verschillende redenen voor auto’s uit, waaronder instinctief gedrag, angst en verwarring. Wanneer ze worden geconfronteerd met een mogelijke bedreiging, proberen dieren instinctief te vluchten, wat ertoe kan leiden dat ze recht voor naderende voertuigen rennen.
Wegen als onderdeel van het territorium
Wolven gebruiken bovendien paden, wegen en spoorlijnen in hun territorium als looproute. Wolven hebben een druk schema, ze gebruiken boswegen en paden om te patrouilleren en hun territorium te markeren. Wanneer een roedel het territorium markeert, is het voordelig om het gebied zo snel mogelijk te doorkruisen. Paden en wegen zijn makkelijk om op te lopen en daarom ook perfect voor wolven.
Onderzoekers van de Evenstad-campus in de provincie Hedmark ontdekten dat zwervende wolven in bebost terrein een gemiddelde snelheid van ongeveer 2,15 km per uur aanhouden. Op een verhard pad is hun gemiddelde snelheid bijna twee keer zo hoog.
Het onderzoek in Scandinavië toont aan dat wolven vaak gebruikmaken van boswegen. Een belangrijke reden is dat zowel mens als wolf graag snel en moeiteloos van punt A naar punt B wil. Door mensen gemaakte wegen bieden makkelijke routes door wolven leefgebied. Maar het gebruik van deze wegen brengt duidelijk risico’s met zich mee, vooral wanneer ze kruisen met drukke verkeersroutes.
Nog een reden waarom wolven graag gebruik maken van wegen is dat hun prooidieren er vaak in de buurt zijn. Maar wolven hebben ook een ambivalente houding tegenover verharde paden en wegen: ze weten dat er gevaar kan zijn.
Nooit ver van een weg
Een wolf gebruikt liever geen boswegen in gebieden waar veel mensen zijn, legt Barbara Zimmermann uit van de Evenstad-campus van de Hogeschool van Hedmark. “Ze geven de voorkeur aan onverharde of grindwegen die ver van andere wegen liggen en weinig door mensen worden gebruikt.”
Iemand die overdag over een bosweg wandelt, zal waarschijnlijk geen wolf tegenkomen. De onderzoekster zegt dat dit het moment is waarop wolven slapen. Maar ze gaan niet te dicht bij een weg liggen. Toch slapen ze ook weer niet te ver weg, omdat dit de volgende etappe van hun tocht in de avond of nacht zou vertragen.
Wanneer een wolf jongen heeft, is hij nog voorzichtiger dan normaal. Hij maakt dan nog wel gebruik van wegen of paden door het territorium, maar minder vaak.
Tijdens de eerste weken na de geboorte van de welpen trekt de wolf eropuit. De wolvin blijft bij de welpen. Na een paar weken wordt de taakverdeling echter weer gelijk: de wolf en de wolvin jagen dan om de beurt op voedsel voor de welpen.
“Na vier tot zes weken in het hol verplaatsen de ouders de welpen naar een nieuwe locatie. Vaak is dit een plek in de buurt van een karkas. De welpen blijven daar samen met een van de ouders twee tot drie weken voordat ze verder trekken. In deze periode zijn paden en wegen belangrijk,” zegt de wolvenonderzoeker.
Doodgereden wolf Ede en Wolfheze
De bijna een jaar oude welp die op 9 april 2025 werd doodgereden tussen Ede en Wolfheze heeft of pure pech gehad, de snelheid van de trein verkeerd ingeschat, is voor de trein uitgerend/gevlucht of liep inderdaad over het spoor om zich te verplaatsen.
Er is overigens een bijzonder verhaal te vertellen over een wolf, een trein en Wolfheze. Want de naam is inderdaad op de wolf gebaseerd. Volgens Heelsums Beekdal is er zelfs ooit een wolf uit de trein gestapt in Wolfheze. De naam van het dorp Wolfheze is ‘Wolvenbos’ (heze is hees, een oude benaming voor struikgewas, kreupelhout) en de naam verwijst naar de wolven die hier vroeger woonden.
In 1897 was er iets bijzonders aan de hand, zo staat op de website van Heelsums Beekdal te lezen. Nadat alle wolven waren uitgemoord tot de 18e eeuw, werd er in het jaar 1897 nog een wolf doodgeschoten. Op de website staat daar het volgende over:
De laatste wolf van Wolfheze
Het is een eeuw later, op zaterdag 10 juli 1897, als er op landgoed De Hemelsche Berg in Oosterbeek echter toch een wolf wordt geschoten!
De 14-jarige Willem Adriaan Beelaerts van Blokland beschrijft alles wat hij hiervan meemaakt uitvoerig in zijn dagboek, als hij die zomer in het zomerverblijf Transvalia van de familie aan de Benedendorpsweg verblijft. Op De Hemelsche Berg woont zijn tante Ursula Kneppelhout-van Braam, de weduwe van de bekende Jan Kneppelhout, die in 1885 was overleden.
De boswachter van De Hemelsche Berg, Jan Schildering, heeft die zaterdagmorgen van de 10de juli 1897 om half negen een wolf geschoten, die het op zijn kippen en zijn hond had voorzien. Dit gaat als een lopend vuurtje door de omgeving en de verdere ochtend, middag en avond loopt het storm bij de boswachter om de wolf te zien.
Er doen allerlei verhalen de ronde over de herkomst van deze wolf.
Het blijkt dat hij om half zes de Tol Wolfheze bij de Italiaanse weg is gepasseerd en daarna de straat is gevolgd tot de Hemelsche Berg. Hier is hij gaan kijken of er iets van zijn gading was en heeft de boswachter hem bij de kippenren gedood.
Ook vertelt men dat de wolf die morgen om vijf uur in Wolfheze uit een trein is ontsnapt. Het was waarschijnlijk een wolf die uit Hamburg kwam en met nog twee soortgenoten bestemd was voor de dierentuin Artis in Amsterdam.
